Aileye engelli bir bireyin katılmasıyla birlikte ailede süregelen yaşam düzeni çok ciddi bir değişime uğramaktadır. Aile; şok, reddetme, birbirini ve başkalarını suçlama, utanma, acı çekme, depresyon gibi süreçlerden geçerken çaresizlik, hayal kırıklığı, ne yapacağını bilememe gibi endişe ve kaygılar yaşayabilmektedir.
Aile katılımı; çocuğun yaşamında önemli bir etkiye sahip olan ve eğitiminde etkin payı bulunan anne-babanın, çocuğun eğitiminde daha aktif rol almasıdır. Çünkü anne-baba güçlü birer pekiştirme aracıdır, çocuklarını diğer insanlardan daha iyi tanırlar ve çocuklarına daha fazla zaman ayırabilirler. Buda bize eğitimin ailede başlayıp, sürekli devam eden bir süreç olduğunu göstermektedir.
Son yirmi yılda yapılan araştırmalarda ailenin, eğitime aktif katılımıyla, çocuğun var olan kapasitesini en üst düzeyde kullanabilmesini sağladığı gözlenmiştir.
Anne babaların eğitim programlarına katılımı ile çocukların öğrenme kapasitesinin kısa dönemde arttığı, bunun yanı sıra çocuğun kendine güven duygusunu kazandığı görülmektedir. Anne-babanın, çocuğun gelişiminde, ilerlemesinde, yeni bir bilgi öğrendiğinde yaşadığı hazzı hiçbir eğitimci yaşayamaz. Hele ki bu öğretimin bir parçası olmuşlarsa. Buda; anne babaların çocukları ile ilişkilerinin artmasına, kendileri ve çocukları hakkında daha olumlu tutumlar geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Ayrıca aile eğitimi toplantıları aracılığı ile engelli çocuğu olan aileler birbirleriyle, uzman ve eğitimcilerle tanışma şansı bularak onlarla iletişim fırsatları yakalayabilmektedir. Ailenin, içinde bulunduğu durumu sadece kendilerinin yaşamadığı ve yalnız olmadıklarını görmelerini sağlar. Bu durum, ailenin içinde bulunduğu çaresizlik, kaygı ve korkularını aşmasını daha kolaylaştırmaktadır. Ayrıca eğitimcilerle iletişim fırsatları yakaladığından karşılıklı bilgi alışverişinde bulunarak çocukların gelişimlerine yönelik bilgi sahibi olmalarını ve katkı sağlayarak çözüme ulaşmalarına yönelik bilgiler edinmelerini de kolaylaştırmaktadır.
Çocuğun okul yaşantısında ailenin katılması gereken aktivitelerden söz edecek olursak; öğretmen aile toplantılarına katılmak; çocuğun eğitimine düzenli katılım, çocuğun ödevlerini denetlemek, öğretmenden çocuğunun durumu hakkında bilgi vermesini talep etmek, öğretmenle birlikte çocuğun etkisini çekebilecek sınıf aktivitelerini planlamak, çocuğun çalışmalarını, bilgi kartlarını eve getirerek incelemek, okul programlarına katılmak, aile-öğretmen görüşmelerine katılmak; öğretmenin önerdiği aktiviteleri evde uygulamak, çocuğun sınıfında gönüllü çalışmak, öğretmenden çocuğunun sınıftaki öğrenimi ile ilgili bilgi istemek ailelerden beklenilen katılımlardan olacaktır.
Aile, öğretmenin önerdiği aktiviteleri ve dersleri evde uygularken de;
- Çocuğun dikkat süresini göz önünde bulundurmalıdır
- Öğretmenin önerilerini periyotlar halinde aralarda mola vererek uygulamalıdır.
- Özellikle özel eğitim alan çocuklarda aileler çocuğun yapabileceğinden fazla beklenti içinde olmamalı veya benim çocuğum yapamıyor zaten deyip ders çalıştırmaktan vazgeçmemelidir.
- Aileler çocuklarıyla ilgili uzun dönemli hedefler yerine daha kısa dönemli 3 aylık-6 aylık hedefler koymalıdır.
- Ders çalışmak kriz haline geliyor ve ebeveyn ile çocuğun ilişkisini zedeliyorsa evde ders çalışmaya ara verilmelidir. Çünkü çocuklarınızın bir sürü öğretmeni olabilir ama yalnızca bir tane anne babası vardır.
Coleman ve Churchill aile katılımının aşağıdaki unsurları içermesi gerektiğinden söz etmektedir.
- Çocuğun gelişimi hakkında anne babaları bilgilendirme
- Çocukları için değişim etmeni olarak anne-baba öğretmenliği
- Anne babalara duygusal destek sağlama
- Çocuklarına öğretmenlik ve rehberlik yapabilmeleri için anne-babaların eğitimi
- Çocuk hakkında anne-baba ve öğretmen arasında karşılıklı bilgi alışverişi
- Öğretmen ve anne-baba aktivitelerini içeren ortak programlar planlama
- Anne-babalara toplumsal hizmetlerden yararlanmak için yardımcı olmak.
Sevgili aile, Özel Eğitimin en önemli halkası sizlersiniz. Çocuğunuzun, öğretmeniyle öğrendiklerini sadece kurum ortamında uygulayabilme şansı varken, hayatı boyunca sizinle birlikte içinde olacağı ortamlarda, öğrendiklerini uygulama fırsatı bulunduğunu ve bunun ileriki yaşamında kendi kendine yeten bir birey olması için vazgeçilemez koşul olduğunu unutmayalım.
Çocuğunuzla birlikte neler yapabilirsiniz?
Anne-baba olarak çocuğunuzun toplumla iç içe olmasını sağlamak, çocuğunuzun toplumsal hayata uyumunu kolaylaştıracaktır. Bunun için neler yapabilirsiniz?
- Birlikte alışveriş yapın.
- Birlikte toplu taşıma araçlarını kullanın.
- Birlikte misafirliğe gidin.
- Evinize çok konuk çağırın. Özellikle çocuğunuzun akranı olan dostlarınızla sosyal ilişkilerinizi canlı tutun.
- Park, bahçe vb. gibi, diğer çocuklarla kaynaşabileceği ortamlara götürün.
- Sinema, tiyatro, sergi gibi etkinliklere mutlaka katılın.
- Olanaklarınız elverdiği ölçüde, onunla seyahatlere gidin. Değişik yerler görmesine yardımcı olun
- Çocuğunuzu evin günlük yaşamına katarak becerilerini pekiştirmesini sağlayın.
- Evinizde ona öğrendiklerini uygulama fırsatı, yani sorumluluk verin.
- Kendine güvenini, akranlarıyla iletişimini, kendini ifade etmesini desteklemek bakımından çeşitli eğitim olanaklarından faydalanmasını sağlayın.
Bütün bunlarda başarıya ulaşmanın zaman aldığını, sabır, kararlılık, tutarlılık ve inanç gerektirdiğini hep hatırlayın.
Selvi AKDAĞ
Özel Eğitim Alanı Uzman Öğretici