Her anne babanın hedefi kurallara uyan, toplum içinde uygun davranışlar sergileyen çocuk yetiştirmektir. Bu nedenle çocuğa uyması için birçok kural konur; ama bu kuralların neden konduğu, kurallara ne şekilde uyulacağı, uyulmazsa karşılaşacağı yaptırımlar çoğunlukla açıkça belirtilmez. Buna rağmen kurala uymayan çocuk cezalandırılır. Çocuk neden dolayı ceza aldığını anlamazsa, bu durum ona açıklanmazsa da cezaya karşı gelir ve davranış problemleri sergilemeye başlar. Bu nedenle çocuğa hangi davranışından ötürü ceza aldığı açıklanmalıdır.
Kural koyarken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır ve bu noktaları yetişkinler olarak dikkat etmemiz gerekir. Dikkat etmemiz gereken noktalar şunlardır.
Uygulanacak kurallar aile bireyleri tarafından ortak belirlenmelidir. Örneğin:
Annenin hayır dediği bir konuda baba veya evdeki diğer kişiler evet dediğinde çocukta tutarsız bir durum oluşmasına neden olacaktır. Bu nedenle kuralların belirlenmesinde ortak bir nokta olmalıdır.
Belirlenen kurala öncelikle kuralı koyan kişiler uymalıdır. Örneğin: çocuğa yatmadan önce dişlerini fırçalamasını söyleyen anne, kendisi bu davranışı kendisi yapmıyorsa, çocuktan bu davranışı göstermesi beklememeli. Aynı durum tablet ve telefon kullanımı için de geçerli. Anne ve baba uzun süre televizyon, tablet veya telefon ile vakitlerini geçirip çocuklarına bu alanda sınırlama koymaya çalışırlarsa çocukları bu sınırlamaya uymayacaklardır. Çünkü çocuklar model alarak öğrenirler.
Kurallara uyma düzenine karşılık verilecek ödüllere dikkat edilmeli. Çocuğun her olumlu davranışından sonra ödül vermek, verilen ödülün değerini azaltacaktır. Alkışlama, aferin demek vb sosyal ödülleri sıkça verilmesinde sakınca yoktur. Fakat maddi ödüllere yer verilirken hangi sıklıkla yer verildiğine dikkat edilmeli. Örneğin; yedi gün boyunca akşam yemeğinde sofraya oturup yemek yiyen çocuğu hafta sonu yemeğe götürülerek ödüllendirilebilinir.
Ödül gibi cezalarda çok önemlidir. Mümkün oldukça ceza kullanılmamalıdır. Yanlış şekilde konulan cezalar çocukta olumsuz etkilere neden olacaktır. Cezanın sınırları belirlenmeli.Yasaklar oluşturulmalı ve bu yasaklara uyulmadığı takdirde hangi cezayı alacağı çocuğa net bir şekilde açıklanmalı. Ceza konusunda şuna dikkat edilmeli annenin koyduğu cezayı baba, babanın koyduğu cezayı da anne ortadan kaldırmamalı. Verilen cezalarda adaletli olunmalı. Çocuğun hatalı davranışın çok çok üstünde ceza verilmemeli. Bu durum çocukta adalet duygusunu sarsıp aynı zamanda anne babasına karşı öfke durumunu oluşturacaktır.
Kurallarda şu durumu da göz önünde bulundurmak gerekir. Kurallar sadece çocuklar için değil anne ve baba içinde geçerli olmalıdır. Çünkü çocuklar çok iyi bir gözlemcidir konulan kurallara anne ve babanın uymadığını gören çocuk bir süre sonra kendisi de uymayacaktır.
Aile içinde kural belirlemek ve uygulamak demokratik bir süreç oluşturacaktır. Bu nedenle herkes için eşit ölçüde olmalı. Ayrıca çocuklarında kuralları koymasına ve denetlemesene fırsat verilmeli. Bu çocuğun sosyal gelişimi, kişilik ve özgüveni için önemlidir.
Meryem Portakal
Okul Öncesi Öğretmeni