Davranış bozukluğu olan çocuklar, anne babalarını ve çevrelerindeki diğer bireyleri (öğretmen, eğitimcileri) beklenmeyen sorunlarla karşı karşıya bırakır.
Bu çocuklarla ilişki kurmak oldukça zordur, istemeyerek de olsa problemlere yol açabilirler.
Gereğinden fazla ilgiye, yönlendirilmeye ihtiyaç duyarlar; yalnız başlarına sorun çıkarmadan bir şeyleri başarmakta güçlük çekerler.
Çoğunlukla çatışmalar yaşanır, bu durumun sonucundan anne babalar kendini yetersiz, mutsuz, aşırı yüklenmiş hissederler. Çocuklarına karşı sabırsız, sinirli, öfkeli bir şekilde tepki vermeye başlarlar.
Davranış bozukları; Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, Karşıt Gelme Bozukluğu ve Davranım Bozukluğu olarak sınıflandırılabilir.
Davranış bozukluklarında başlıca risk faktörleri arasında; biyolojik faktörler, çocukla ilgili fonksiyonel faktörler, psikosoyal faktörler sayılabilir. Risk faktörlerine örnek olarak;
- Anne babanın eğitim seviyesinin düşük olması
- Beklenmeyen gebelik
- Anne babanın sorunlarla baş etme becerisindeki yetersizlik
- Yetersiz çevre koşulları yer alır.
Koruyucu faktörler; bozukluğun oluşumundan önce koruyucu bir etkiye sahiptir.
- Çocuğun kendi dışında en az bir kişiyle kurduğu iyi ilişki
- Çocukla ilgilenen aile büyüklerinin yardıma hazır bulunması
- Ailenin olumlu sosyal ilişkisi
- Dengeleyici kurumlar(rehabilitasyon,kreş)
Davranış probleminin oluşumu pek çok koşula bağlıdır. Problemli davranış süreç içinde adım adım ortaya çıkar. Problemli davranış, çocukluktaki davranış şekilleri ile ailesel çevre koşulları arasında yetersiz uyum olarak açıklanabilir.
Anne baba davranışları çocuktaki davranış problemlerini meydana çıkarıyor şeklinde nedensel bir bağlantı yoktur. Ancak, çocuğun başlangıçtaki probleminin son bulup bulmayacağı konusunda anne baba davranışları karar vericidir. Uç noktalarda tek taraflı cezalandırıcı ve zarar verici eğitim davranışları, başlangıçtaki güçlüklerin problemleri davranışa doğru gelişip gelişmeyeceği konusunda karar verici rol oynar. Bu şartlarda anne baba davranışları sonucu etkiler niteliktedir.
Bu demektir ki, anne baba davranışlarında mümkün olduğunca erken yapılacak olumlu değişiklikler aracılığıyla, davranış problemlerinin oluşum riski engellenebilir.
Anne baba eğitimi, çocuktaki problem davranışının oluşumunu engelleyici olabilir ve uygun eğitim davranışının, çocuktaki problem davranışın üzerinde düzeltici etkileri vardır.
Fatmanur Kaya
Psikolog
KAYNAK
Lauth Gerhard.W, Heubeck Bernd (2006). Sosyal Davranış Problemi Olan Çocukların Anne Babalarına Yönelik Anne Baba Eğitim Programı
Selcen Ayşegül Güler (2016). Yıkıcı Davranış Bozuklularına Yaklaşım