Dönüştürülebilir sembol pekiştireç, zihinsel yetersizliği olan, yaygın gelişimsel yetersizliği olan, özel öğrenme güçlüğü ola, hatta normal gelişim gösteren çocuklarda bile kullanılabilen bir pekiştirmedir.
Sembol Pekiştirmenin Mantığı
Çocuk için normalde bir anlam ifade etmeyen stickerlar, yıldızlar, gülen yüzler, artılar,pullar, boncuklar vs. kazanarak istediği bir pekiştirece ulaşmasını amaçlar. Amaç eğer çocukta olumsuz bir davranış var ve bunun yerine olumlu bir davranış koymaksa her olumlu davranışta çocuğa bir sembol kazandırılır. Ya da çocuk ödevlerini yaparken isteksizse her ödev yaptığında bir sembol kazanır. Her yaptığı ödevde kazandığı sembollerle önceden belirlenen yiyecek, oyuncak oyun ve ya aktiviteye ulaşmış olur.
Sembol pekiştireci kullanmak için çocuğun etkili pekiştirecini yani çocuğun en çok kazanmak istediği ödülün belirlenmesi gerekir. Bu çikolata, oyuncak araba, sinema olabilir. Çocuktan çocuğa değişiklik gösterir. Diyelim ki çocuk 10 yaşında, özgül öğrenme güçlüğü olan, etkili pekiştireci sinemaya gitmek olan bir birey. Ödevlerini yapması için güdülenmesi gerekiyor. Öncelikle bir tablo hazırlanmalı.
Haftalık her gün için bir sembol kazanması karşılığında sinemaya gideceğini açıkça gösteren bir sembol pekiştireç tablosu örneği:
Resmi tablonun sağ tarafına koyarak kazanması gereken sembol kadar kutucuk çizilmelidir.
Kaç sembolde ödüle ulaşacağı belirlenirken; ödülün boyutu, becerinin süresi, zorluğu göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin bir çikolata için çocuktan 10 kez ödev yapması istenmemelidir. Bunun yerine dikte yapılırken her doğru cümle için bir sembolle 10 sembolde bir çikolata kazanması şeklinde sembol sistemi uygulanmalıdır.
Dönüştürülebilir sembol pekiştirmeyi öğretmenler gibi velilerde uygulayabilirler. Bu istendik davranışın kazandırılması için çok daha etkili bir öğretim süreci oluşmasını sağlar. Dikkat edilmesi gereken nokta öğretmen ve velinin tutarlı ve işbirliği içinde olmasıdır. Öğretmenin ödül olarak vereceği pekiştireci velinin evde vermemesi önemli bir noktadır. Bu çocukta peiştirecin etkililiği kaybetmesine neden olabilir. Bu noktalara dikkat edilerek etkili bir öğretim süreci oluşturulmuş olur.
Zeynep Nur Aşık
Zihinsel Engelliler Öğretmeni